به منظور بررسی تاثیر اسید جیبرلیک بر روی صفات مورفولوژیک لاین های والدینی برنج هیبرید، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در مزرعه ای به مساحت 3 هکتار در حومه شهرستان آمل در بهار سال 1385 انجام شد. در این تحقیق لاین نر عقیم IR58025A به همراه لاین نگهدارنده نر عقیمی IR58025B با نسبت های 6:2 و 8:2 جهت تولید و تکثیر کشت شدند. در زمان گل دهی، تیمارهای قطع برگ پرچم و هورمون پاشی با GA3 با غلظت های مختلف اعمال شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین کرت های مختلف و دو والد A و B تفاوت معنی داری وجود داشت. مقایسه میانگین صفات نشان داد که قطع برگ پرچم تاثیر معنی داری بر روی ارتفاع بوته ها گذاشته است و نقش مهمی در پر شدن دانه دارد. هم چنین میزان هورمون 150 گرم در هکتار نسبت به 60 گرم در پر شدن دانه ها تاثیر معنی داری داشت که این امر نقش دز بالاتر هورمون در پر شدن دانه ها را اثبات می کند هم چنین از این نظر بین نسبت های کشت 6:2 و 8:2 تفاوتی مشاهده نگردید.

ارقام دورگه برنج، عملکردی بیش از بهترین ارقام خویش آمیخته داشته و در شرایط نامناسبی همانند شوری و خشکی کارایی بهتری دارند. یکی از موانع عمده برای دستیابی به عملکرد بالا در تولید بذر برنج دورگه، خروج ناقص خوشه برنج در لاین نر عقیم سیتوپلاسمی است. گلچه هایی که خارج نشده و درون غلاف برگ پرچمی باقی بمانند عقیم می گردند. مطالعه طول غلاف برگ پرچمی، دمگل و خوشه از دو روز پیش از ظهور خوشه تا پنج روز پس از آن روشن ساخت که تنها عامل متغیر در این دوره طول دمگل است. بررسی روند رشد دمگل بین لاین IR80151A (لاین نر عقیم) و IR80151B (لاین نگاهدارنده) در این دوره، حاکی از کندی قابل توجه رشد طولی دمگل لاین A نسبت به B پس از ظهور خوشه بود. نقش جیبرلیک اسید بر رشد طولی دمگل با معنی دار بودن اثر آن بر افزایش طول دمگل های جدا شده اثبات گردید. طول غلاف برگ پرچمی و خوشه با افشانه جیبرلیک اسید بر گیاهان در مزرعه تغییری نکرد، اما اثر آن بر طول نهایی دمگل معنی دار بود، به طوری که طول نهایی دمگل در لاین A با افشانه GA3 تقریبا معادل لاین B در حالت شاهد (بدون افشانه GA3) گردید. همچنین مطالعه الگوی رشد دمگل در یک جهش یافته IR64 با میانگره بالایی طویل به نام eui-10 نشان داد که نرخ رشد طولی دمگل در این جهش یافته ها، بویژه پس از ظهور خوشه، بسیار بیشتر از IR64 بوده و طول نهایی دمگل آن به حدود دو برابر حد معمول می رسد. به نظر می رسد که انتقال این صفت به لاین نر عقیم می تواند راه حل ژنتیکی مناسبی برای رفع مشکل عدم خروج خوشه در تولید برنج دورگه باشد.

گسترش دامنه تنوع ژنتیکی ارقام زراعی از جمله ارقام مختلف برنج که درتولید بذر هیبرید (لاینA، لاین B، و لاین ‏R) مورد استفاده قرار میگیرند بسیار حائز اهمیت است. تولید بذر هیبرید برنج هنوز درکشور رایج نشده و این مهم بستگی کامل به وارد کردن لاین های نر عقیم، لاین های نگهدارنده و لاین های اعاده کننده باروری، بررسی سازگاری آنها و انتقال خصوصیت نر عقیمی سیتوپلاسمی به ارقام اصلاح شده پر محصول و سازگار داخلی دارد. در این خصوص از یکی از لاین های نر عقیم سیتوپلاسمی موسسه بین المللی برنج (ایری) واقع درکشور فیلیپین، به نام IR58025A به عنوان والد مادری استفاده گردید. در یک برنامه مطالعاتی، تعداد 7 رقم اصلاح شده و محلی (نعمت، ندا، دشت ، آمل 3، چمپا، طارم محلی و رشتی صدری) را با آن تلاقی داده و نسل اول آنها را در سال زراعی بعد مورد بررسی قرار دادیم. مطالعات ژنوم هسته ای از نظر باروری دانه گرده و یا عقیمی آنها از طریق رنگ آمیز کیسه باک و دانه گرده بامحلول یدید یدور پتاسیم یک درصد صورت گرفت. نتیجه آزمایش بررسی دانه های گرده نسل اول نشان داد که هیبریدهای نعمت، ندا، آمل 3 و چمپا در IR58025A کاملا عقیم (>99%) ، تلاقی دشت در IR58025A عقیم 98% و تلاقی های طارم محلی ورشتی درصدری در IR58025A دارای عقیمی نسبی بین 60-30 درصد بوده اند. علاوه بر این ظهور خوشه از غلاف در کلیه تلاقی ها صد در صد بوده است واز نظر طبقه بندی دارای خروج کامل خوشه میباشند واز نظر مقبولیت فنوتیپ نیز ارقام یاد شده دارای مقیاس 1 از 9 یا به عبارتی مقبولیت عالی نشان دادند. نتیجه این تحقیق دو ساله نشان داد که ارقام نعمت، ندا، دشت، آمل 3 و چمپا دارای ژنوم هسته ای rfrf (هموزایگوس مغلوب) برای کنترل عقیمی دانه گرده و سیتوپلاسم N نرمال میباشند. لذا چنین ارقامی می توانند به عنوان منابع جدید نگهدارنده نر عقیم سیتوپلاسمی به کار رونند. با انتقال سیتوپلاسم S (کنترل کننده عقیمی) رقم IR58025A از طریق تلاقی برگشتی به لاین های نگهدارنده میتوان ارقام جدید نر عقیم سیتوپلاسمی سازگار با منطقه را اصلاح و معرفی نمود. از آنجایی که ارقام یاد شده دارای پتانسیل بالای عملکرد هستند قطعا میتوانند در تکنولوژی تولید بذر هیبرید بسیار موثر باشند. چون ارقام طارم محلی و رشتی صدری در تلاقی با IR58025A عقیمی نسبی نشان داده اند،اردور مطالعات حذف شدند.

به منظور برآورد ترکیب پذیری عمومی و خصوصی لاین های والدینی، تعداد چهار لاین برگرداننده باروری به عنوان لاین و تعداد دو لاین نر عقیم به عنوان تستر در نظر گرفته شدند. در سال 1380 هر یک از لاین ها با تسترها تلاقی داده شد و در سال بعد هشت F1 بدست آمده به همراه شش والد، در مجموع چهارده تیمار، در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این بررسی صفاقی مانند عملکرد دانه و اجزای عملکرد اندازه گیری شدند و پس از تجزیه واریانس، محاسبه واریانس افزایشی و غالبیت انجام گرفت. معمولا والدین دارای ترکیب پذیری خوب، لاین های خوبی را در نسل های بعدی بوجود می آورند. بنابراین داشتن اطلاعات پایه ای در مورد ترکیب پذیری عمومی و خصوصی برای تولید ارقام اصلاحی جدید می تواند ارزشمند باشد. در لاین شماره 1 (IR60819R)، ترکیب پذیری عمومی برای تعداد دانه در خوشه، ارتفاع بوته و روزهای تا 50 درصد گلدهی معنی دار بود. همچنین در لاین شماره 2 (IR68749R)، ترکیب پذیری عمومی برای صفاقی مثل عملکرد دانه، وزن صد دانه، ارتفاع بوته، روزهای تا 50 درصد گلدهی و عرض دانه معنی دار بود، که نشان دهنده اهمیت اثرات افزایشی ژن ها برای این صفات می باشد. ترکیب پذیری عمومی در مورد کلیه صفات برای دو تستر مورد ارزیابی معنی دار نبود. اثرات ترکیب پذیری خصوصی برای عملکرد دانه در هیبریدهای (IR68281A/IR60966R)=4×6، (IR58025/IR60819R)=1×5 و (IR68281A/IR42686R)=3×6 مثبت و معنی دار بود. این هیبریدها به ترتیب با دارا بودن متوسط عملکرد 8.030، 7.347 و 6.715 تن در هکتار بیشترین عملکرد را داشته اند. بنابراین، تلاقی های مذکور به منظور تولید بذر هیبرید پیشنهاد می گردند.

در سیستم سه لاینی تولید بذر هیبرید برنج، بخش اعظمی از ناخالصی ژنتیکی در مرحله تکثیر و نگهداری لاین های نر عقیم سیتوپلاسمی (CMS) صورت می گیرد، در نتیجه بذور لاین های CMS با بذور لاین های نگهدارنده (B) اختلاط می یابند. در این راستا انگشت نگاری لاین های اصلاحی و شناسایی نشانگرهای اختصاصی، پیش زمینه آزمون خلوص ژنتیکی این لاین ها است. بدین منظور شش لاین نر عقیم سیتوپلاسمی شامل ندا A، نعمت A، دشت A، چمپا A، آمل A 3 و IR58025A به همراه شش لاین نگهدارنده باروری با استفاده از 25 آغازگر RAPD مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. به دلیل زمینه ژنتیکی مشابه لاین های CMS و نگهدارنده، لاین های ایزوژن در اکثر مکان های نشانگری از الگوی باندی یکسانی برخوردار بودند. در این پژوهش تنها در مورد آغازگرهای OPH20 و OPH01 به ترتیب قطعه 950 و 850 نوکلئوتیدی شناسایی گردیدند که قادر به تمایز لاین های CMS و لاین های B از یکدیگر می باشند یعنی لاین های CMSدارای باندهای اختصاصی بوده، در حالی که لاین های نگهدارنده فاقد قطعه مذبور می باشند. جهت بررسی ماهیت هسته ای یا سیتوپلاسمی بودن این باندها، قطعه OPH20-950 bp از لاین های ندا A و IR58025A جداسازی و با استفاده از سیستم T/A در باکتری Escherichia coli سویه DH5a همسانه سازی و نهایتا تعیین ترادف گردیدند. آنالیزهای همردیفی قطعه مورد نظر با توالی موجود در بانک ژن، نشان دهنده همولوژی 95 درصدی با توالی ژنوم میتوکندریایی بود. تحقیقا از نتایج این مطالعه می توان در شناسایی و بررسی خلوص ژنتیکی لاین های CMSنوع (WA) استفاده نمود.

خیار یکی از محصولات عمده در سبزیکاری است که اصلاح و تولید بذر آن در کشور دارای اهمیت فراوان است. اگرچه ارقام محلی خیار از نظر طعم و مزه و مقاومت به بیماری ها ویژگی های مطلوبی دارند، اما از نظر برخی صفات مثل عملکرد و شاخص مهم آن مانند تعداد گل ماده دارای ضعف می باشند. این تحقیق به منظور بررسی امکان تلاقی رقم تجارتی آیلار با لاین های منتخب والدینی شامل A10، B10 و B12 و بررسی نتاج آنها از نظر بهبود صفت ماده گل زایی صورت گرفت. رقم تجارتی آیلار با بیش از 80 درصد گل های ماده و تولید سه تا چهار گل در هر گره از شرکت هامون تهیه شد. نتاج حاصل از تلاقی رقم تجارتی آیلار و لاین های منتخب در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار کشت شدند و صفات تعداد گل ماده، تعداد گل نر، درصد گل ماده، درصد گل نر و تعداد ساقه فرعی در آنها بررسی شدند. بیشترین تعداد و درصد گل ماده در نتاج حاصل از تلاقی رقم تجارتی آیلار با لاین B12 به دست آمد و پس از آن به ترتیب جمعیت های حاصل از تلاقی آیلار در B10 و آیلار در A10 قرار گرفتند. از نظر گل های نر نیز کمترین تعداد گل نر در جمعیت آیلار در A10 مشاهده شد. بررسی ساقه های فرعی اختلاف معنی داری بین نتاج نشان نداد. مقایسه میانگین از طریق آزمون توکی نیز افزایش گل های ماده در جمعیت های حاصل از تلاقی با رقم تجارتی را نسبت به لاین های منتخب والدینی نشان داد. امید می رود در آزمایش های بعدی با انجام تلاقی های برگشتی برترین نتاج به دست آمده از این تحقیق با لاین های منتخب، بتوان به لاین هایی مشابه لاین های منتخب با تعداد گل های ماده بیشتر دست یافت.

برای برآورد ترکیب پذیری عمومی و خصوصی لاین های والدینی، تعداد پنج لاین بارور به عنوان لاین و تعداد چهار لاین نر عقیم به عنوان تستر آزمایش شدند. در سال 1384 هر یک از لاین ها با تسترها تلاقی داده شده و در سال بعد تعداد 20 نسل F1 حاصل همراه با نه والد و در مجموع 29 تیمار، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در دو تکرار ارزیابی شدند. در این بررسی صفاتی نظیر عملکرد دانه، اجزای عملکرد و خصوصیات مربوط به کیفیت دانه اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که لاین شماره 2 (سپیدرود) از نظر سفت عملکرد دانه با متوسط 8.3 تن در هکتار دارای ترکیب پذیری عمومی منفی و لاین شماره 5 (SA14R) با متوسط 8.8 تن در هکتار دارای ترکیب پذیری عمومی مثبت می باشد. بررسی ترکیب پذیری خصوصی در 20 تلاقی حاصل فقط چهار ترکیب ×SA15A سپیدرود، IR62030R×IR58025A، SA13R×IR79124A و SA14R×IR79124A دارای ترکیب پذیری خصوصی مثبت بودند. دو ترکیب SA13R×IR79124A و SA14R×IR79124A برای منظور نمودن در برنامه تولید بذر هیبرید در شرایط استان گیلان توصیه شد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

سویا (. Glycine max L) یکی از مهمترین دانه های روغنی می باشد. در مطالعه حاضر، تعداد 30 ژنوتیپ سویا متشکل از 27 لاین پیشرفته نسل F8 و سه رقم والدینی سحر، ویلیامز و کتول از لحاظ صفات مورفولوژیکی و عملکردی در دو محیط بدون تنش و تحت تنش کم آبی در منطقه ازبرم از توابع شهرستان سیاهکل واقع در استان گیلان طی سال 1395 ارزیابی شدند. این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که برای تمام صفات به جز صفت طول غلاف، اختلاف بین ژنوتیپ ها و برهم کنش بین ژنوتیپ و محیط در سطح یک درصد معنی دار بودند که بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بالا و واکنش متفاوت ژنوتیپ ها در دو محیط بدون تنش و تحت تنش کم آبی از لحاظ صفات مختلف بود. بر اساس تجزیه خوشه ای به روش حداقل واریانس Ward تحت شرایط بدون تنش، ژنوتیپ ها به سه گروه تفکیک شدند. گروه اول متشکل از پنج لاین پیشرفته کتول×ویلیامز(3123)، ویلیامز×کتول(4)، ویلیامز×همیلتون(2)، سحر×همیلتون(4)، گرگان3×ویلیامز(2) و رقم کتول بود که از لحاظ تمامی صفات، از جمله صفات عملکردی مانند تعداد و وزن غلاف ها، وزن کل دانه های بوته و وزن صددانه، میانگین بیشتری از سایر ژنوتیپ ها داشتند. در شرایط تنش کم آبی نیز ژنوتیپ ها در سه گروه قرار گرفتند که گروه سوم شامل چهار عضو متشکل لاین های سحر×کتول(4)، ویلیامز×همیلتون(1)، ویلیامز×K778(3) و ویلیامز×کتول(4) از لحاظ صفات مهم عملکردی، برتر از سایر ژنوتیپ ها عمل کردند. همچنین بر اساس نتایج تجزیه به مؤلفه های اصلی و بای پلات حاصل از دو مؤلفه نخست، لاین گرگان3×ویلیامز(2) در شرایط بدون تنش و لاین ویلیامز×کتول(4) در هر دو شرایط برتر از سایر لاین ها و ارقام والدینی عمل نمودند.